Emissies integraal reduceren in praktijknetwerk

Gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur en in samenwerking met partners van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) is het Praktijknetwerk Reductie Emissies Varkenshouderij volop in aanbouw. In dit netwerk van varkensbedrijven wordt de effectiviteit getoetst van maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen integraal aan te pakken binnen verschillende houderijsystemen.

Naast vermindering van de methaan- en ammoniakemissies wordt ook de CO2-voetafdruk van varkensvlees erdoor verlaagd, stellen projectleiders Anne-Jo Smits en Bennie van der Fels. Veel varkensbedrijven zijn bezig met ammoniakreducerende systemen op de RAV-lijst, maar volgens hen kan de sector daarbij integraal stappen zetten om klimaatambities te realiseren.

Hoe ziet een praktijknetwerk eruit?

Van der Fels: 'In de melkveehouderij draait zo'n netwerk van ruim honderd praktijkbedrijven al sinds 2021. Die sector heeft een grote opgave rond de reductie van methaanemissies en moest vol aan de bak. Maar ook de varkenshouderij moet stappen zetten. We mikken op tien pilotbedrijven waar onder praktijkomstandigheden intensief onderzoek plaats zal vinden naar emissiereducerende maatregelen.'

Van der Fels: 'Verder willen we twintig demobedrijven waar emissiemaatregelen voor langere tijd worden gevolgd en begeleid door deskundigen, en dertig ambassadeursbedrijven. Bij deze laatste categorie bedrijven wordt minder intensief gemeten. Daar gaat het vooral om ervaringen opdoen met diverse maatregelen en deze delen met collega-varkenshouders.'

Smits: 'Vanuit het Bedrijvenmeetnetwerk van Regio Deal Foodvalley hebben we ervaring met het begeleiden van veehouders en samenwerken met onderzoekers van Wageningen University & Research. We verbinden de praktijk met de wetenschap.'

Wat wordt van pilotbedrijven gevraagd?

Smits: 'Varkenshouders die we zoeken, willen gaan werken of werken al met emissiereducerende maatregelen voor methaan en ammoniak. De bedrijven die we uiteindelijk selecteren, moeten representatief zijn voor de verschillende bedrijfstypen in de Nederlandse varkenshouderij.'

Smits: 'De effecten van technieken en maatregelen worden op de tien pilotbedrijven intensief gevolgd. Varkensbedrijven die nog geen emissiereducerende technieken hebben geïmplementeerd maar wel aan de slag willen met praktisch uitvoerbare maatregelen, zijn ook kandidaat voor de pilotgroep.'

Van der Fels: 'Naast het meten van de emissiereductie, willen we ook de neveneffecten van maatregelen kunnen vaststellen op de diergezondheid en technische resultaten op deelnemende bedrijven. Hiervoor zullen gegevens over de bedrijfsvoering en bedrijfsresultaten worden verzameld.'

Worden de bekende voorlopersbedrijven geselecteerd?

Smits: 'Dat kan inderdaad gebeuren, omdat niet bij elk praktijkbedrijf goed is te meten. En niet elk bedrijf is even goed ingericht om onderzoek uit te voeren. Om betrouwbare data te kunnen genereren, dienen omstandigheden zo goed mogelijk geconditioneerd te zijn. Management en inrichting bepalen in de varkenshouderij hoe succesvol een maatregel wordt.'

Van der Fels: 'We kijken wel breder dan de bekende bedrijven. We willen het netwerk zorgvuldig opbouwen en linken leggen met varkenshouders die bij regionale en landelijke initiatieven betrokken zijn. Met name varkensbedrijven die gebruikmaken van de subsidiemodule brongerichte verduurzaming stal- en managementmaatregelen zijn interessant.'

Van der Fels: 'Via diverse kanalen en netwerken inventariseren we in de komende weken welke varkenshouders geïnteresseerd zijn. We hopen zo'n zestig ondernemers te werven voor het project. Voor de zomervakantie voeren we verkennende gesprekken met sectororganisaties, om in september te kunnen komen met een eerste selectie van bedrijven. Dit gebeurt in afstemming met de CoViVa-partners. Keuzes zijn dus zeker nog niet gemaakt.'

Die zestig bedrijven kunnen toch niet allemaal meedoen?

Smits: 'Nee, maar we willen zoveel mogelijk verschillende bedrijfstypes hebben om te kunnen selecteren. Onze keuze moet de beste afspiegeling van de sector zijn.'
Van der Fels: 'Het gaat om een vierjarig project met financiering vanuit het ministerie en directe betrokkenheid van partners uit de CoViVa, waaronder de POV.'

Wordt hoofdzakelijk gefocust op het meten van methaan?

Smits: 'Methaan heeft prioriteit, maar we volgen tegelijkertijd ook de effecten van maatregelen op ammoniak en in voorkomende gevallen geur en fijnstof. Bij de pilotbedrijven gaan we zo snel mogelijk met goedgekeurde en gevalideerde ammoniak- en methaansensoren aan de slag. Bij de groep demobedrijven gebeurt dat mogelijk in 2026, omdat er nu nog een stevig prijskaartje aan die sensoren hangt.'

Van der Fels: 'Als de pilotbedrijven bekend zijn, gaan we de nulsituatie bepalen. Dan zetten we samen met de varkenshouders en hun begeleiders een plan van aanpak op om de emissies te verlagen. Randvoorwaarde voor elke emissiereducerende maatregel is dat deze geen negatief effect mag hebben op het dierenwelzijn en diergezondheid. De insteek is om met brongerichte maatregelen de leefomgeving van varkens te verbeteren en het werkplezier van varkenshouders en medewerkers te verhogen.'

Wat zit erin voor varkenshouders?

Van der Fels: 'De veehouders doen extra kennis en ervaringen op met emissiereducerende maatregelen. Dat moet de drive van de deelnemers zijn. Ondersteuning door en samenwerking met bedrijfsbegeleiders en onderzoekers staan hierbij centraal. De onderzoeksbedrijven ontvangen wel een vaste vergoeding per jaar voor hun uren en inzet. De investeringen in bijvoorbeeld sensoren en hard- en software om emissies te meten worden vanuit het project betaald.'

Wordt vergunningverlening erdoor losgetrokken?

Smits: 'De kennis die we met het praktijknetwerk genereren, gaat daar zeker bij helpen. De effecten van emissiereducerende maatregelen worden onder praktijkomstandigheden voor een langere periode gevolgd. Bedrijven gaan ervaringen opdoen met realtime emissiemetingen en sensoren. Dat past op het pad naar doelsturing.'

Zou een KringloopWijzer iets zijn?

Van der Fels: 'De opties en praktische uitvoerbaarheid van zo'n stoffenbalans voor de varkenshouderij, net als in de melkveehouderij, gaan we in het project verkennen. Het beperken van de uitstoot van broeikasgassen in combinatie met een efficiënte voerstrategie is namelijk gunstig voor de CO2-voetafdruk van varkensvlees.'

'Maar om op bedrijfsniveau aan te kunnen tonen dat je met bepaalde maatregelen beter gaat scoren op de CO2-voetafdruk, zijn bedrijfsdata nodig over voeding, emissies en technische resultaten.'
Smits: 'Laten we eerst maar eens het praktijknetwerk opstarten en aan het meten gaan.'