Update over vaccinatie tegen berengeur

De mogelijkheid om met Improvac te vaccineren tegen berengeur bestaat inmiddels zo'n vijftien jaar. Dierenarts Laurien van Heupen van Zoetis licht de werking van het vaccin tegen berengeur toe en vertelt waarom het een goede keuze is.

Waar komt berengeur vandaan?

'Varkensvlees met berengeur heeft een onaangename geur en smaak. Deze afwijkende smaak en geur worden veroorzaakt door de accumulatie van twee natuurlijk voorkomende moleculen (skatol en androstenon) die beren in hoge mate aanmaken als ze in de puberteit komen.'

'Androstenon en skatol kunnen in vetweefsel worden opgeslagen. Deze beide moleculen dragen, individueel of in combinatie met elkaar, bij aan de onaangename geur en smaak van varkensvlees. De berengeur neem je waar tijdens het braden en consumeren van het vlees. Daarbij zit er verschil in de gevoeligheid van consumenten om de geur waar te nemen.'

Hoe werkt vaccineren tegen berengeur?

'Net zoals een ander vaccin. De vaccinatie met Improvac zorgt ervoor dat de beren antistoffen gaan aanmaken. Die werken tegen een stofje dat de varkens produceren, de zogeheten gonadotroop releasing factor (GnRF). Hiervoor zijn twee vaccinaties nodig.'

'De vaccinatie stelt de puberteit van de varkens uit en is omkeerbaar. Ongeveer tien weken na de tweede vaccinatie komen de varkens wel in de puberteit terecht, maar dan zijn ze al geslacht. Er is geen wachttijd voor de vaccinatie tegen berengeur. En het vlees van gevaccineerde beren is veilig voor consumptie.'

Is puberteitsuitstel een voordeel?

'Bij een intacte beer kan de combinatie van androstenon en skatol de afbraak ervan in de lever overbelasten, waardoor de stoffen in het vetweefsel terechtkomen. Bij een gevaccineerde beer wordt de androstenonproductie onderdrukt. Hierdoor wordt dus geen berengeur ontwikkeld.'

'Bij het castreren van beren gebeurt hetzelfde. Borgen maken geen GnRF meer en daarmee blijven de androstenonniveaus laag. Maar castreren gebeurt al op jonge leeftijd en vanaf dat moment maken borgen geen mannelijke hormonen meer aan. Dit terwijl die hormonen er juist voor zorgen dat beren efficiënter groeien; ze zetten meer spieren aan en minder vet. Beren hebben dus het voordeel van een gunstigere voerconversie en een verbeterde verhouding tussen vlees en vet dan borgen. Dat leidt tot een hoger saldo per afgeleverd varken.'

'Bij het vaccineren tegen berengeur blijven de voordelen grotendeels behouden. Pas na de tweede vaccinatie, zo'n vier tot zes weken voor de slacht, worden het borgen. Die maken dan meer intramusculair vet aan, waardoor een gevaccineerde beer een sappig stukje vlees levert.'

Zijn er nog meer voordelen?

'Door de puberteit uit te stellen, stel je ook het berengedrag uit. Gevaccineerde beren zijn tijdelijk niet of nauwelijks seksueel actief, er is bijna geen rijgedrag. Dat geeft rust in de koppel. En je kunt gerust beren en gelten samen in een hok houden, na de tweede vaccinatie is er geen risico op drachtige gelten. Voor de gezondheid en het voorkomen van staartbijten is het zoveel mogelijk bij elkaar houden van een toom het beste.'

'Beren vaccineren is dus beter voor het dierenwelzijn. Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat de uitval die je soms hebt door de castratiewonden hiermee vervalt.'

Vaccineren kan ook bij gelten?

'Dat klopt. Sinds 2024 hebben we hiervoor een registratie. Ook bij de gelten onderdruk je de GnRF, waardoor ze niet in de puberteit komen en niet berig worden. Huisvest je gelten samen met intacte beren, dan voorkom je dat ze dragend kunnen worden en blijft het veel rustiger.'

'Ook als de beren niet in dezelfde hokken zitten als de gelten heeft dit effect. Berige gelten scheiden feromonen uit waardoor de beren berengedrag gaan vertonen, met alle onrust van dien. Daarnaast zorgt het tijdelijk onderdrukken van de GnRF ervoor dat de gelten meer voer opnemen. Uit recent onderzoek in Spanje blijkt dat dit een groeiwinst van zo'n 5 tot 6 kilo kan opleveren.'

Welke landen vaccineren?

'Binnen Europa was België een van de eerste landen waar vaccinatie tegen berengeur werd toegepast. Ongeveer 20 procent van de beren wordt er gevaccineerd. Wereldwijd is Brazilië de koploper, daar wordt zo'n 60 procent van de varkens gevaccineerd tegen berengeur.'

'Binnen Europa zetten belangrijke varkensproducenten als Spanje, Frankrijk, Denemarken, Duitsland en ook Polen Improvac in. In de rest van de wereld zijn dat (naast Brazilië) landen als Canada, Mexico en Thailand. In China wordt vlees van met Improvac gevaccineerde varkens zonder problemen geïmporteerd. Dit gaat dan naar de supermarkten en horeca.'

Hoe staat het ervoor in Nederland?

'Momenteel is er nog geen actieve toename in het gebruik van vaccins. In het Holland Varken-lastenboek staat het genoemd als een alternatief voor castratie. De markt zal hierbij de keuze moeten maken.'